Swędzenie skóry głowy – co powoduje nieprzyjemne objawy?

Świąd skóry głowy to nie tylko bardzo uporczywy problem, ale też objaw wielu chorób. Pacjenci, u których występuje ten kłopot, bardzo często zrzucają go na nieodpowiednią pielęgnację i traktują jako defekt kosmetyczny. Zbagatelizowany dodatkowo staje się poważniejszym zjawiskiem, które może prowadzić do czasowej, a nawet trwałej utraty owłosienia na głowie! Jakie są więc przyczyny swędzenia skóry głowy?

Co powoduje swędzenie skóry głowy?

Istnieje wiele przyczyn tego zjawiska i na pewno każdy chociaż raz doświadczył tego nieprzyjemnego stanu. Niektóre powody świądu skóry głowy – łojotokowe zapalenie skóry, mają też wpływ na całą skórę, która się przetłuszcza. Inne stany – np. kontaktowe zapalenie skóry, wpływają na wrażliwą i suchą skórę głowy. Wyróżnia się też inne przyczyny swędzenia skóry głowy, które nie są zależne od typu skóry i włosów – np. wszawica.

• W przypadku łojotokowego zapalenia skóry etiologia schorzenia nie jest do końca znana. Uważa się jednak, że ma ona podłoże immunologiczne i wynika z dysfunkcji pracy gruczołów łojowych, które znajdują się obok mieszków włosowych. Objawy dodatkowo nasila występowania drożdżaków z rodzaju Malassezia.
• Podłoże swędzącej skóry głowy może też stanowić atopowe zapalenie skóry – choroba uwarunkowana genetycznie. Czynnikiem zaostrzającym objawy jest m.in. zanieczyszczenie środowiska, alergen pokarmowy, grzyby Malassezia lub Candida albicans czy czynniki psychiczne.
• Innym powodem świądu skóry głowy jest grzybica. W zależności od jej rodzaju obserwuje się ogniska łysienia, które są połączone z łuszczeniem powierzchni skóry, a także bolesne nacieki lub guzki zapalne z wydobywającą się treścią ropną.
• Dodatkowo przy swędzącej skórze głowy Pacjenci często podejrzewają u siebie łuszczycę. Objawia się ona charakterystycznymi zmianami skórnymi, które wynikają z zaburzonego procesu regeneracji naskórka. Wyróżniają się wyraźną granicą, czerwonym/ brunatnym kolorem i złuszczaniem się płatów naskórka z powierzchni zmiany.
• Inną przyczyną powodującą świąd głowy, jest alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Powodują je drobnocząsteczkowe hapteny, które przenikają do skóry i wywołują odpowiedź układu immunologicznego. Żeby pojawił się wyprysk, Pacjent musi mieć pewne predyspozycje do alergii kontaktowej na hapten. Może to być np. nikiel, formalina czy substancje zapachowe.

Czym się charakteryzuje łupież?

Łupież to rodzaj grzybicy, którego objawy są wywołane przez grzyba na skórze Malassezia. To gatunek lipofilny, wykorzystujący lipidy, znajdujące się w ludzkim łoju jako źródło energii do wzrostu i rozwoju. Produkowane w trakcie rozpadu trójglicerydów metabolity podrażniają naskórek, wywołując w nim stan zapalny, który sprzyja szybszemu złuszczaniu się martwych warstw naskórka. Wtedy występują typowe płatki oraz białe łuski na skórze głowy, które mogą mieć formę łupieżu suchego lub tłustego. Choroba ta ma charakter nawracający i jest uwarunkowana czynniki genetycznymi, zewnętrznymi lub hormonalnymi. W trakcie leczenia łupieżu zwykle wystarczy wprowadzić domową kurację z zastosowaniem szamponu przeciwłupieżowego. Zawiera on substancje czynne o działaniu przeciwgrzybiczym.

Dlaczego łojotokowe zapalenie skóry powoduje świąd?

Jest to stan zapalny, którego objawy dotyczą miejsca z dużą ilością gruczołów łojowych – skóra głowy, klatka piersiowa czy plecy. Uważa się, że podobnie jak w przypadku łupieżu, dużą rolę w rozwoju schorzenia odgrywają grzyby Malassezia, nadmierna produkcja łoju oraz nieprawidłowy proces odbudowy komórkowej naskórka, co prowadzi do przyspieszonego rogowacenia. ŁZS występuje też często równocześnie z łupieżem tłustym, mając charakter nawracający i przewlekły.

Czytaj więcej: Łojotokowe zapalenie skóry głowy – przyczyny, leczenie ŁZS

Schorzenie to pojawia się w okresie dojrzewania, kiedy gruczoły łojowe są nadmiernie aktywne. Kolejny szczyt zachorowań przypada z kolei po 50. roku życia. Zmiany chorobowe można poznać po zaczerwienionej skórze, złuszczaniu naskórka oraz świądzie nasilającym się np. podczas stresu i potu. W trakcie leczenia również stosuje się głównie szampony i leki przeciwgrzybicze.

Na czym polega przebieg łuszczycy?

To przewlekła choroba zapalna skóry o podłożu autoimmunologicznym. Na pogorszenie kondycji skóry wpływają grzyby Malassezia, a samo schorzenie związane jest z niewłaściwym funkcjonowaniem układu odpornościowego. Prawidłowy cykl komórkowy w skórze trwa równo 28 dni. W tym czasie komórki skóry powstają, dojrzewają i obumierają i naturalnie się złuszczają. W łuszczycy układ odpornościowy sygnalizuje znacznie wcześniej, aby skrócić cały proces do 3-4 dni. Nowe komórki dojrzewają więc bardzo szybko, a stare nie nadążają się złuszczać. W efekcie na skórze powstaje gruba warstwa martwych komórek w formie łusek. Objawem są czerwone, łuszczące się, swędzące ogniska zapalne na skórze, które pokrywa srebrzysta łuska. Po zdrapaniu łuski odpadają w formie cienkich płatków i uwydatniają lśniącą powierzchnię.

Czytaj więcej: Łuszczyca skóry głowy – przyczyny, objawy, leczenie

W większości przypadków w trakcie leczenia łuszczycy stosuje się terapię zewnętrzną, która usuwa nadmierną warstwę łusek i hamuje nadmierną produkcję nowych komórek naskórka. Ważne jest też systematyczne nawilżanie i natłuszczanie skóry głowy, aby zapobiegać mikrouszkodzeniom skóry.

Czym jest atopowe zapalenie skóry?

Jest to przewlekła, nawrotowa choroba zapalna skóry głowy o podłożu alergicznym. Przebiega z nasilonym świądem, typowym wyglądem lokalizacją zmian skórnych. Zwykle występuje u dzieci, ale rozwija się też u dorosłych. Choroba może trwać nawet całe życie, ale w większości przypadków objawy ustępują w wieku szkolnym.

Atopią nazywa się dziedziczną skłonność do nadmiernego wytwarzania immunoglobulin E oraz rozwoju reakcji alergicznej typu natychmiastowego, co jest odpowiedzią na kontakt z minimalną ilością alergenu. W rozwoju AZS kluczową rolę odgrywają grzyby Malassezia. W przebiegu choroby zaburzony jest metabolizm lipidów naskórka, co powoduje niewłaściwą budowę płaszcza hydrolipidowego. Poza tym spoiwo między komórkami, jakie łączy ze sobą komórki naskórka, nie scala ich odpowiednio ściśle i powoduje, że skóra chorych na AZS jest niczym sito dla drażniących czynników zewnętrznych czy alergenów. Skóra pozbawiona płaszcza hydrolipidowego jest sucha, szorstka i swędząca. Na głowie pojawia się zaczerwienienie, drobne krostki i grudki, a nawet zgrubiałe łuski.

Przy zaostrzonym przebiegu schorzenia stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwgrzybiczne. Duże znaczenie w leczeniu odgrywa też odpowiednia pielęgnacja i stosowanie do mycia skóry głowy oraz włosów szamponów ze składnikami nawilżającymi.

Pacjenci z AZS bardzo często popadają w tzw. błędne koło, ponieważ suchość skóry i towarzyszący jej świąd sprawia, że drapią się oni. To z kolei prowadzi do dalszych uszkodzeń naskórka i nasilenia suchości skóry. Łatwiej przenikają też alergeny, czynniki drażniące i drobnoustroje. Dodatkowo w ten sposób zaostrza się miejscowo stan zapalny. Wszystko to jeszcze bardziej nasila świąd.

Czym jest alergia kontaktowa skóry głowy?

To nabyta nadwrażliwość na dany składnik alergizujący. Występuje w chwili kontaktu skóry głowy z tym czynnikiem. Wtedy powstaje świąd skóry, wyprysk, zaczerwienienie. Do substancji alergizujących powszechnie zalicza się np.:

• Nikiel – znajdujący się w ozdobach do włosów,
• Parafenylenodiaminę – składnik farb do włosów,
• Glikol propylenowy – rozpuszczalnik w aerozolach kosmetycznych,
• Laurylosiarczan sodowy – składnik szamponów,
• Formalinę – stosowany do zabiegów prostowania włosów,
• Cocamidopropyl betaine – detergent stosowany w szamponach,
• Substancje zapachowe.

Przy podejrzeniu alergii kontaktowej należy jak najszybciej odstawić czynnik alergizujący. W leczeniu korzysta się z miejscowych leków łagodzących odczyn, które zaleca dermatolog lub trycholog.

Czym się charakteryzuje przesuszona skóra głowy?

Swędzenie skóry głowy to także objaw przesuszania skóry, które występuje bez wyraźnego łuszczenia się naskórka. Kłopot zwykle wynika z nieodpowiedniej pielęgnacji, działania czynników zewnętrznych, zmian hormonalnych. Przyczyną nadmiernej suchości skóry głowy są też choroby dotyczące zaburzenia budowy i czynności naskórka czy choroby ogólnoustrojowe. Szybka poprawa skóry głowy jest zauważana przy zastosowaniu dermokosmetycznych szamponów. Dodatkowym wsparciem w leczeniu tego schorzenia jest mezoterapia w gabinecie medycyny estetycznej.

Na czym polega zapalenie mieszków włosowych?

Mieszek włosowy jest szczeliną w skórze, z której wyrasta włos (sprawdź budowę włosa tutaj). Każdy mieszek ma własny gruczoł łojowy, jaki produkuje sebum nawilżające skórę głowy. Na spodzie mieszka jest brodawka, a dookoła niej znajduje się macierz złożona z komórek włosowych. Komórki te stopniowo rosną i dojrzewają, aby przebić skórę jako nowy włos. Niestety czasem powstaje stan zapalny w obrębie mieszka włosowego. Wynika to z bakterii bytujących w skórze (bakterie paciorkowca ropnego i gronkowca złocistego). W efekcie pojawiają się ropne grudki, zaczerwienienie i świąd. W zależności od patogenu, w trakcie leczenia stosuje się różne antybiotyki i leki przeciwgrzybicze, które zaleca dermatolog.

Czytaj więcej: Zapalenie mieszków włosowych – przyczyny, objawy, leczenie

Czy wszawica głowowa powoduje świąd?

Jest to choroba zakaźna, którą wywołują wszy ludzkie. Zasiedlają one skórę głowy, składając we włosach jaja. Wszy żywią się krwią, a w miejscu ugryzienia powstaje odczyn zapalny, któremu towarzyszy silny świąd. Najłatwiejszym do zaobserwowania objawem tej choroby, jest właśnie silne drapanie się. Leczenie ma charakter miejscowy – stosuje się szampony lub spreje z substancją czynną o działaniu przeciwwszawiczym.

Co jeszcze powoduje świąd skóry głowy?

Choć nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, to duże znacznie dla rozwoju swędzenia skóry głowy, mają niedobory witamin. Brak kluczowych składników mineralnych może wpływać na kondycję włosów i skóry głowy. Świąd jest ściśle powiązany z witaminami z grupy B.

Stres również nie pozostaje obojętny dla kondycji skóry głowy. Silne emocje mogą się odbijać pod postacią właśnie świądu. Liczne badania pokazują, że świąd skóry głowy na tle hormonalnym ma związek ze stresem. Kortyzol, adrenalina czy noradrenalina odpowiadają za silne emocje, ale mogą też być przyczyną suchości w ustach i niepohamowanej potrzeby drapania głowy.

Jak leczyć swędzącą skórę głowy?

Sposób leczenia zależy od rodzaju występującej choroby oraz jej schorzenia. Działanie zewnętrzne dotyczy stosowania odpowiednich szamponów lub kremów. Jeśli u Pacjenta występuje ciężka postać choroby lub jej nawroty, wtedy wdrażana jest terapia doustna połączona z miejscową.

Ważnym krokiem w terapii, jest też odpowiednia higiena skóry głowy – szczególnie częste mycie włosów szamponami hipoalergicznymi. Pacjent powinien wybrać szampon do skóry suchej i wrażliwej. Można też skorzystać z domowych sposobów:

• Zastosowania mentolu o działaniu znieczulającym i zmniejszającym podrażnienie,
• Wykorzystanie kamfory, która daje uczucie chłodzenia,
• Zimne okłady z dowolnych form zamrożonych produktów,
• Napary z babki lancetowatej, która naturalnie łagodzi świąd.

Bez względu jednak na rodzaj schorzenia, w przypadku występowania pierwszych objawów, warto udać się po poradę do dermatologa oraz trychologa. Specjalista na podstawie oceny skóry głowy, wywiadu oraz badania dermatoskopem może postawić trafną diagnozę i włączyć odpowiednio dobrane leczenie.

1. Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry, Aleksandra Buczek, Dominika Wcisło-Dziadecka, Katarzyna Sierant, Ligia Brzezińska-Wcisło, http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2018/07/pnm_2018_01A_049-054.pdf
2. Farmakoterapia łuszczycy, Krystyna Romańska-Gocka, Katedra i Klinika Dermatologii Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunodermatologii Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK, Toruń, https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2009/9/10%20%20Farmakoterapia%20luszczycy.pdf
3. E., Jagielski T., Macura A., Bielecki J.: Charakterystyka grzybów z rodzaju Malessezia. Aspekty kliniczne. Post Mikrobiol 2013; 52 (3): 307-314.